Béo phì, một“bệnh" truyền nhiễm? - BS Đỗ Hồng Ngọc

http://www.dohongngoc.com/web/o-noi-xa-thay-thuoc/beo-phi-mot-benh-truyen-nhiem/

BÉO PHÌ

BS Đỗ Hồng Ngọc

New York Times từng có bài: “Béo phì có thể lây lan” Los Angeles Times khẳng định:“ Béo phì là một bệnh truyền nhiễm “. “Béo phì truyền trong một nhóm bạn bè như một bệnh dịch… “. Eric Schlosser, từ năm 2002 đã báo động một nguyên nhân khác của béo phì trong cuốn Fast Food Nation (Quốc gia thức ăn nhanh) nêu lên tác hại của thức ăn nhanh trên bữa ăn của người dân Mỹ, đã cùng đi đôi với nhiều thứ bệnh tật nguy hiểm như tiểu đường, tim mạch…

Ở Âu Mỹ, người nghèo dễ béo phì hơn người giàu. Lý do: người nghèo lao động vất vả, không có thời gian, xa nhà, thích chọn thức ăn nhanh, béo bổ, ngon và rẻ, tiện đường, gần chỗ làm… Và chẳng bao lâu sau thì bị béo phì, dẫn tới bị “kỳ thị”, bị chế nhạo, thậm chí bị đuổi việc. Có lẽ vì thế mà bây giờ người ta đã bắt đầu hạn chế thức ăn nhanh để… chuyển giao công nghệ sang các nước đang phát triển khác. 

  Fastfood lan đến đâu béo phì và các bệnh dịch không lây lan theo đến đó. Đó là tình trạng hiện nay của một số nước châu Mỹ la tinh, châu Á, trong đó có Trung quốc, Hàn quốc, Nhật bản, Việt Nam… (Obesity Can Be Contagious) cho rằng “Béo phì đã lan truyền từ người này sang người khác như một bệnh do virus. …” ; còn

  Béo phì tăng nhanh đến nỗi các nhà khoa học phải lao vào nghiên cứu… để đổ thừa cho virus, cho gen, giúp các nhà sản xuất kinh doanh “thực phẩm béo phì” không bị sập tiệm! Cái gì không biết cứ đổ cho gèn là xong hết.  Gèn uống rượu, gen hút thuốc, gen béo phì, gen ngoại tình… đủ thứ!  Nhưng mấy thứ “gen” này nếu có, tại sao đến bây giờ mới chịu phát tác?

  Cái hồi Việt Nam mình còn nghèo, phụ nữ ai nấy gầy còm như người mẫu, nhiều cô da trắng như hột gà bóc (nhờ ăn trứng), má đỏ môi hồng (nhờ ăn rau muống), thức ăn chính toàn… xơ, nào khoai nào sắn, nào đường đen… nhờ vậy mà ai cũng đẹp, áo dài tha thướt, “vai gầy guộc nhỏ” thấy mà thương. Nhiều người năm mươi tuổi ra nước ngoài thiên hạ lé mắt cứ tưởng mới ba mươi. Còn bây giờ đã sinh chuyện lôi thôi. Cả trẻ con cũng tăng tốc béo phì, dậy thì sớm.

  Thực ra béo phì là một thứ bệnh xã hội, do hành vi lối sống, và “lan truyền” nhanh do ảnh hưởng lẫn nhau thôi. Đời sống bây giờ người ta cứ vừa ngòm ngoằm vừa bàn chuyện “làm ăn”. Họ vừa làm vừa ăn, gắn làm với ăn. Chẳng biết mình ăn gì, chẳng biết ăn bao nhiêu! Một anh bạn nhà báo của tôi nói đi du lịch có mấy ngày đã tăng 5kg vì thức ăn ê hề quá, ngon lành quá,  buffet sáng chịu hổng nổi. Không ăn thì tiếc. Cứ đọc thần chú:   “lâu lâu một lần mà!”. Rồi ăn. Ở các khách sạn lớn, cứ ngồi đó mà ăn buffet từ sáng đến trưa cũng được.

  Béo phì là một thứ bệnh dịch xã hội nên phải chữa kiểu “xã hội”. Người ta đã kêu gọi các doanh nghiệp luôn tự hào quan tâm “sức khỏe cộng đồng” hãy thôi đừng sản xuất thực phẩm và nước uống làm béo phì nữa mà chuyển sang dạng khác lành mạnh đi. Còn lâu! Thuốc lá chẳng hạn, ai cũng biết độc hại mà còn lâu mới hết sản xuất. Có chăng người ta cấm dân nước mình xài và chuyển sang nước khác… Tục ngữ ta có câu: “Người khôn ăn bòn kẻ dại” là vậy.

  Bây giờ các chuyên gia dinh dưỡng không hỏi “làm sao để giảm cân nhanh” nữa mà hỏi “làm sao để đừng bị tăng cân”? Nếu có cách nào làm cho đừng tăng cân thì việc gì phải lo giảm cân?

  Nhiều người làm đủ mọi cách để giảm cân kể cả nhịn ăn đến kiệt sức, phải vào bệnh viện cấp cứu, có người chịu mổ cắt bớt bao tử, có người khoá chặt hàm răng… nhưng rồi đâu lại vào đó.  Điều trị trên từng cá nhân không ăn thua gì đâu. Phải điều trị cho cả nhóm bạn bè, cho cả cộng đồng may ra.

  Một điều tra về dinh dưỡng ở Mỹ cho thấy “92% số người được hỏi không ăn đủ rau, 95% không ăn đủ loại hạt nguyên vỏ (như gạo lứt chẳng hạn). Khi được hỏi về thói quen ăn uống, gần 70% số người được điều tra không ăn lấy một bữa có cá (chỉ ăn thịt)… ”

  Đã đến lúc thay đổi cách sống. Họ đưa ra “điển hình tiên tiến”: những người béo phì đã tự làm giảm cân nhanh mà sức khỏe vẫn tốt, không cần đến bác sĩ, thuốc men.

  Cô Josie 29 tuổi chẳng hạn, theo trường phái “ăn sao cho tiện” đã giảm từ 108 kg xuống còn 54 kg. Trước đây cô không có thời gian cho chuyện ăn uống, cứ “ăn sao cho tiện” vì thế mà ăn toàn thức ăn nhanh, hoặc mua thức ăn làm sẵn. Khi ăn thì cả nhóm bạn bè cùng ăn rôm rả.  Cho đến một hôm hoảng sợ, đã 108kg! Và cô quyết định thay đổi.  Cô để thì giờ… quan sát mình. Cô ghi “nhật ký lữ hành” các bữa ăn, các buổi bù khú bạn bè, sinh nhật, cưới hỏi, và không quên ghi cả những chuyện làm tốt: hôm nay đi cầu thang 4 tầng thay vì đi thang máy, hôm nay tự nấu một món giản đơn, hôm nay ăn có rau, có cá… Nhờ ghi nhật ký, cô tự điều chỉnh. Không ai bắt ép cô cả. Và cô thấy dần dần bạn bè nhìn cô kinh ngạc, thán phục. Cô bỗng thấy mình hạnh phúc, tự tin, ý chí tăng lên. Rồi cô còn 54kg, thanh mãnh, khỏe đẹp, sau một thời gian không lâu. Bây giờ thì khó mà làm cho cô béo phì trở lai nhé!

  Chỉ có cách đó. Tự mình thay đổi lối sống. Còn chuyện làm ăn của các nhà doanh nghiệp chuyên sản xuất thức ăn và nước uống gây béo phì luôn “vì sức khỏe cộng đồng” kia thì hãy để dành cho các tầm nhìn vĩ mô!

Nhưng nhớ, đừng báo giờ “kỳ thị” với người béo phì nhé. Có thể một ngày nào đó chính ta mới là người béo phì nhất nếu ngay từ bây giờ ta không có “nhật ký lữ hành”.